Şevki DERECİ
Havaların ısınmaya başlaması ile birlikte saklandıkları yerlerden çıkmaya başlayan Kahverengi kokarcalar hızlı bir şekilde üremeye başlıyorlar.
Kahverengi kokarca böceği (Halyomorpha halys) Pentatomidae familyasından, Çin, Japonya, Kore Yarımadası ve Tayvan'a özgü bir böcek türüdür.Tür, Kuzey Amerika'da ilk kez Eylül 1998'de Allentown, Pensilvanya'da görülmüştür. Kahverengi kokarcaların larva ve yetişkinleri, birçok tarımsal ürün de dahil olmak üzere 100'den fazla bitki türünden beslenmektedir. Tür, 2010-11'e kadar Doğu Amerika Birleşik Devletleri'ndeki meyve bahçelerinde görülen bir haşereydi.] Türün etkisiyle, Amerika Birleşik Devletleri'nin Orta Atlantik bölgesindeki elma yetiştiricileri 2010'da 37 milyon dolar zarar etmiştir. Bazı meyve yetiştiricileri mahsullerinin% 90'ından fazlasını kaybetmiştir. Günümüzde Kuzey Amerika'nın birçok yerinde görülen tür, son zamanlarda Avrupa ve Güney Amerika'da da çoğalmaya başlamıştır.
Balkanlar ve Gürcistan'dan Türkiye'ye yayılması
Tür Türkiye'de ilk defa Levent, İstanbul'dan Eylül 2017'de kaydedilmiştir. Daha sonra tür Artvin'de de Ekim 2017'de saptanmıştır. Zamanla Doğu Karadeniz illerine yayılan türe, 2018'de Sakarya'nın Hendek ilçesinde rastlanmıştır. Ocak 2020 verilerine göre böcek Artvin, Rize, Trabzon, Giresun, Samsun ve Yalova illeri başta olmak üzere 8 ildeki 46 ilçede görülmüştür. Türkiye'de özellikle fındık bitkisine zarar veren kahverengi kokarca, 2017'de 200 milyon, 2018'de 300 milyon, 2019'da ise yaklaşık 500 milyon dolarlık zarara neden olmuştur. 2019'da Karadeniz Tarımsal Araştırmalar Enstitüsü bu türü yakalamak için Artvin'de 450 feromon tuzak kurmuştur. Prof. Dr. Celal Tuncer'e göre, Artvin'deki fındıkların %20'sinin hasarlı olmasına neden olan bu türün fındıktaki kalite ve verimi yüzde 50 düşürmesi beklenmektedir.
Doğal düşmanları
Çin'e özgü bir parazitoid yaban arısı türü olan Trissolcus japonicus] bu türün doğal düşmanıdır.
Amerika Birleşik Devletleri, Avrupa ve Yeni Zelanda'da Trissolcus japonicus, kahverengi kokarca böceklerine karşı biyolojik silah olarak kullanılmaktadır. Bu yaban arısı, bölgenin biyogüvenliği için 2007'den beri Amerika tarafından araştırılmaktadır. Bununla beraber 2014'te Amerika'nın yerlisi olmayan ve biyolojik silah olarak kullanılabilecek iki parazitoid keşfedilmiştir. O zamandan beri, birkaç tarım otoritesi, laboratuvarda yetiştirilen eşekarısı salınımları ile parazitoid türün nüfusunu arttırmak için programlar başlatmıştır.2017 yılında İsviçre'de yapılan araştırmalarda bölgenin yerlisi olmayan ve kokarcaya karşı kullanılabilecek bir eşekarısı türü keşfedilmiştir
Kuzey Amerika ve Avrupa'ya özgü çeşitli parazitoitlerin, kahverengi kokarcanın yumurtalarına, larvalarına ve yetişkinlere saldırdığı bildirilmiştir. Araştırmacılar ayrıca tekerlek böceği ve çeşitli örümcek türlerini de biyolojik silah olarak kullanmayı denemiştir. Birkaç örümcek türü hem yumurtalara hem de yetişkin kokarcalara saldırmıştır. Tespih böceklerinin de kokarcaların yumurtalarını yediği tespit edilmiştir. Buna karşın hem yumurta hem de yetişkinlere en istikrarlı saldıran türün tekerlek böceği olduğu tespit edilmiştir.
